Ksiądz kanonik dr Stanisław Czyżewski

Ks. kan. dr Stanisław Czyżewski, syn Wojciecha i Teodozji z Łempickich urodził się 13 XI 1891 r. w Wąsoszu (parafia Wąsosz, diecezja sejneńska - obecnie łomżyńska). Rodzice ks. Stanisława spoczywają na cmentarzu parafialnym w Wąsoszu, w zbiorowym grobie Rodziny Borusiewiczów, z których Antoni Borusiewicz był ich zięciem, a mężem Agaty, siostry ks. Stanisława. Szkołę średnią ukończył w Sejnach, gdzie kształcili się chłopcy z bardzo odległych okolic i tam wstąpił (~ 1910 r.) do Seminarium Duchownego. Od 1908 r. wicerektorem tego seminarium był ks. Romuald Jałbrzykowski, z którym przyszły ksiądz Stanisław zwiąże swoje losy. Dodajmy, że ks. Jałbrzykowski tuż po ukończeniu Akademii Duchownej w Petersburgu (1902 r.) mianowany został wikariuszem w parafii Wąsosz, jednak nie objął proponowanej mu funkcji, zostając (1902 r.). profesorem w Seminarium Duchownym w Sejnach. W czasie I wojny światowej Seminarium Duchowne w Sejnach zostaje ewakuowane do Mohylewa nad Dnieprem. Stąd Stanisław trafia do Akademii Duchownej w Petersburgu, gdzie w 1915 r. otrzymuje świecenia kapłańskie. Akademia Duchowna w Petersburgu została przeniesiona w 1842 r. z Wilna i była jedyną wyższą uczelnią teologiczną na terenie carskiej Rosji. Pracę duszpasterską rozpoczął jako wikariusz w Ihumeniu w guberni mińskiej. Obecnie jest to miasto Czerwień na Białorusi w obwodzie mińskim, stolica rejonu czerwieńskiego. Nazwę Ihumeń nosiło do 18 września 1923 r. Po roku pracy został przeniesiony do parafii w mieście Krasław (wschodnia Łotwa), obecnie stolica okręgu krasławskiego. W 1918 r. wrócił do stron rodzinnych, by na krótko podjąć pracę wikariusza w parafii Radziłów, a następnie prefekta w Łomży. W latach 1919 – 1922 studiował prawo na KUL w Lublinie, w 1922 r. odbył dalsze studia w Rzymie zakończone w listopadzie obroną doktoratu z prawa kanonicznego. Dodajmy, że w latach 1917 - 1918 proboszczem parafii Radziłów był ks. Romuald Jałbrzykowski, jednocześnie wikariusz generalny biskupa sejneńskiego Antoniego Karasia. Po roku został biskupem pomocniczym diecezji sejneńskiej. Zamieszkał w Łomży, skąd zarządzał do 1925 r., powierzoną sobie częścią diecezji sejneńskiej, kiedy to został mianowany pierwszym biskupem nowoutworzonej Diecezji Łomżyńskiej. W 1926 r. został Arcybiskupem Metropolitą Wileńskim.

Ks. dr Stanisław Czyżewski po powrocie w 1923 r. do kraju został kolejno wikariuszem w katedrze w Łomży, prefektem Gimnazjum Żeńskiego w Suwałkach, a od 1927 r. katechetą w Seminarium Pedagogicznym Żeńskim w Suwałkach. W 1931 r., arcybiskup wileński Romuald Jałbrzykowski mianował ks. dr Stanisława Czyżewskiego swoim kapelanem i notariuszem w Sądzie Biskupim. Po zakończeniu drugiej wojny światowej w 1945 r. ks. Stanisław przeniósł się z Wilna do Białegostoku, gdzie od lipca 1945 r. arcybiskup Romuald Jałbrzykowski organizował Kurię Arcybiskupią i zarządzał częścią Archidiecezji Wileńskiej, która znalazła się w nowych granicach Polski. W dniu 5 stycznia 1946 r. arcybiskup powołał Radę Administracyjną Archidiecezji, w skład której wszedł m.in. ks. dr Stanisław Czyżewski. W Kurii ks. dr Czyżewski pracował jako notariusz, a od 1947 r. jako kanclerz Kurii. Kanclerz, notariusze oraz sekretarze Kurii sporządzają i uwierzytelniają pisma urzędowe, a w szczególności  dekrety, dyspensy, zarządzenia i komunikaty, następnie je porządkują, rejestrują i zabezpieczają w archiwum Kurii. Ks. dr Stanisław Czyżewski należał do najbliższych współpracowników arcybiskupa R. Jałbrzykowskiego, najpierw w Wilnie (od 1931), a następnie w Białymstoku (1945 – 1955). Był to okres trudny dla biskupa: uwięzienie przez Niemców (1942 – 1944), uwiezienie przez NKWD (I - III) 1945 i prześladowanie przez władze komunistyczne niepokornego biskupa w okresie powojennym. Aresztowanie arcybiskupa R. Jałbrzykowskiego i pobyt w więzieniu na Łukiszkach w Wilnie, ks. Stanisław Czyżewski opisał w swoich przejmujących relacjach. W 1949 r. otrzymał godność kanonika. Zmarł w 1972 r., pochowany na cmentarzu farnym w Białymstoku.

Opracował Adam Ostrowski 

Giżycko luty 2010