Franciszek Żmigrodzki

W metryce ślubu zapisano o nim: "wielmożny wójt gminy Świdry-Awissa. Urodzony we wsi Narawicach w kraju Cesarstwa Austriackiego w Cyrkule Brzeżańskim." Wsi tej umejscowić nie mogłem, natomiast Bżeżany (ukr. Бережани) – miasto na Ukrainie, w obwodzie tarnopolskim, siedziba rejonu brzeżańskiego, do 1945 w Polsce, w województwie tarnopolskim, siedziba powiatu brzeżańskiego. Od XVIII wieku były własnością Czartoryskich, Lubomirskich i Potockich.

O Cyrkule Brzeżańskim pisał Ewaryst Andrzej hrabia Kuroptnicki. Poniższy tekst cytuję dosłownie za jego książką Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Ludomeryi"- wydanie powtórne z roku 1858.


BRZEŻAŃSKI CYRKUŁ.


Miasta i wsie znakomiłsze.



Brzeżany. Miasto, JO. z xiążąt Czartoryskich, Lubomirskiej, marszałkowy w. Koronnej dziedziczne. Ozdobione zamkiem wspaniałym i ufortyfikowanym, w którym obmurowaniu kościoł zamkowy sławny grobami wielkiego domu Sieniawskich, wspaniałemi mauzoleami i nadgrobkami ozdobiony, był kiedyś pod dozorem XX. Kommunistów Bartoszkami zwanych, którzy i w szkołach tu swoich uczyli dzieci. Miasto po większej części drewniane, z kościołem farnym murowanym wspaniałym; był tu proboszczem JW. JX. Kryszpin Cieszkowski, biskup nisseński, prałat zacnej senatorskiej familii, wielkiej pobożności i doskonałości. Także jest na górze za miastem kościół i klasztor murowany XX. Bernardynów. W rynku zaś samym sławnej i nieśmiertelnej pamięci pan JO. xiążę August Czartoryjski, wojewoda generał ziem ruskich, wymurował cerkiew wspaniałą, w której ze skarbcu domu Sieniawskich brzezińskiego, złożył rękę prawą ś. Jana Chrzciciela, bez palców, tylko z członkiem wielkiego palca, w trumience wyzłacanej, z kłódką jednego korala, i z wielką paką autentyków, greckich i ruskich z pieczęciami, cesarzów wschodnich i xiążąt panujących, ruskich, i patryarchów. Tenże pan, wiedząc, że w okolicach Brzeżan są wielkie stawy a chcąc pamięci godne dzieło wspaniałości w potomność uczynić, kilkunastoletnią pracą, spezą, kosztem i nakładem groblą niezmiernej szerokości i długości pod miastem usypał, na kilku stawach dawne zburzywszy groble; tej przeto rozległości, długości staw uczynił, iż przewyższa tarnopolski, płotycki, kapliński, gliński, zborowski, załoziecki i inne. Niedaleko miasta jest dom rozkoszny z pałacem murowanym Raj nazwany, z ogrodem zwierzeńcem, przez które rzeczka naturalna płynie z mostami dla komunikacyi poprzek ulic.

Korupatniki. Wieś niedaleko Brzeżan, gniazdo domu i nazwisko domu hrabiów Kuropatnickich, weszło w dom Sieniawskich.

Mogielnica. Wieś, przedtym starostwo domu Skrzetuskich.

Bndyłow. Nad stawem płotyckim wieś, przedtym hrabiów Kuropatnickich, teraz domu hrabiów Bilskich.

Płotycza. Wieś, w której grobla szczupła według wielkości stawu, z wielkiemi jednak śluzami i upustami.

Kozowa. Miasto dziedziczne JW. z Potockich Moszyńskiej, stolnikowy Koronnej, z pałacem wymurowanym nowo. Stada tu wielkie, ztąd piękne i liczne jezdne konie wychodzą.

Byszki.

Potok.

Wybodow. Wsie dziedziczne z domem mieszkalnym JW. z Pociejów Humieckiej, stolnikowy Koronnej, od lat dwudziestu przeszło we Lwowie mieszkającej pani.

Krasne. Wieś i las sławne monastyrem JX. Bazylianów.

Uniow. Wieś sławna opactwem bazyłiańskim, na którym był JW. JX. Turzański z Szeptyckiej urodzony — rodzony siostrzeniec Atanazego metropolity niegdyś.

Podkamień. Miasto z pałacem JO. xięcia Dymitra Ja­błonowskiego, starosty kowelskiego, kawalera orderów pol­skich i ś. Huberta.

Firlejów. Z probostwem, na którym był niegdyś JX. Chmielowski, sławny pisarz ksiąg pod tytułem Nowe Ateny i innych.

Fraga. Tegoż xiążąt Jabłonowskich domu, z kościołem i klasztorem XX. Bernardynów.

Nowosiółki. Wieś, domu Humieckich, z pałacykiem i kaplicą domową.

Bursztyn. Miasto z pałacem niegdyś JW. Benue, kasztelana warszawskiego i posła niegdyś do Turek. Teraz córki jegoż JW. Rzewuskiej, marszałkowy w. Koronnej. Był tu kościół i klasztor XX. Trynitarzów.

Bukaczowce. Miasto niegdyś domu Łuczewskich, i od nich tu jest kościół i klasztor z ogrodem XX. Reformatów fundowany.

Strzeliska.

Świrz. Miasto, JW. hrabi Sierakowskiego, kawalera orderu opatrzności.

Wybranówka.

Berendowce.

Stratyn.

Martynów. Miasta te żydami osiadłe.

Rohatyn. Miasto, z pięknym między fosami domem, niegdyś bogatego domu Łabędzkich starostwo, teraz za Dobromil zamienione. Dziedzictwo JO. Zofii z Korwinów hrabiów Krasińskich, xiężny Lubomirskiej, kasztelanowy krakowskiej.

Dunajów. Miasto, z pałacem. Tu bywała niekiedy zimowa rezydencya arcybiskupów lwowskich.

Narajów. Tychże arcybiskupów.

Przemyślany. Miasto, klasztorem i kościołem niegdyś Obserwantów Dominikanów zaszczycone.

Kniehynice.

Pomorzany. Miasto do żółkiewszczyzny niegdyś należące.

Olszanica. Wieś z pięknym stawem, dziedziczna JW. hrabi S. P. R. a Deym, prezesa fori nobilium.


Rzeki płyną w tym cyrkule

Strypa, złota i gniła Lipa.



Obfituje ten cyrkuł:

W stawy wielkie, w pasieki niezliczone, w pola bardzo rozlegle, w sianożęcie wielkie, łąk tu błotnych nie używają prawie nad rzekami, w śliczne stada koni, w bydła, w lasy dębowe; po lasach tu wiele dobrych drzew fruktowych, jako to: śliwek, wiszeń, trześni; ptastwa mnóstwo na stawach różnego, a na stepach pardwy, dropie, gęsi dzikie.

Dróg tu murowanych nie masz jeszcze w tym cyrkule.